Πόλεμος για το νερό
Από την αφθονία στην ανεπάρκεια. Το νερό, για πολλούς αναλυτές είναι το πετρέλαιο του μέλλοντος. Κατ’ αρχάς, είναι ακόμα πιο σπάνιο και πιο κοντά στην εξάντληση από το πετρέλαιο. Επίσης, ένα ολοένα αυξανόμενο ποσοστό της άντλησης και επεξεργασίας του εξαρτάται από την ενέργεια που παράγεται με το πετρέλαιο.
Ομως, η μεγαλύτερη ομοιότητα είναι ότι και για το νερό, όπως έχει γίνει τουλάχιστον τρεις φορές μέχρι τώρα για το πετρέλαιο, προετοιμάζονται συγκρούσεις. Ενδεχομένως, και πιο καθοριστικές για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Συγκρούσεις μεταξύ κρατών για την αναδιανομή κοινών υδάτινων πόρων.
Επιχειρηματικές συγκρούσεις, η είσοδος των πολυεθνικών στη διαχείρiση του νερού, καθώς και ο ανταγωνισμός θέσεων και μεριδίων είναι μια πραγματικότητα.
Πόλεμος ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον του, που σπαταλά και μολύνει τις υδάτινες εφεδρείες του πλανήτη, αντί της σωστής χρήσης των αποθεμάτων και της προστασίας του υδροφόρου ορίζοντα.
Πάνω από 70% του πλανήτη καλύπτεται με νερό. Το 97,5% αυτού είναι, όμως, αλατισμένο θαλασσινό νερό. Από το 2,5% γλυκού πόσιμου νερού που απομένει το 70% βρίσκεται υπό μορφή πάγων στους πόλους και κινδυνεύει να λιώσει στη θάλασσα από το φαινόμενο του θερμοκηπίου, που προκαλούν οι ανθρώπινες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακος και άλλων βιομηχανικών αερίων στην ατμόσφαιρα. Η συνολική προσφορά πόσιμου νερού στον πλανήτη είναι μόλις 0,7% των υδάτινων όγκων του. Το μεγαλύτερο, ωστόσο, τμήμα του δεν είναι προσιτό στον άνθρωπο, αφού βρίσκεται σε απρόσιτα μέρη (βλ. ζούγκλες Αμαζονίου, Κονγκό) ή βαθιά μέσα στο υπέδαφος.
Διαθέσιμοι πόροι
Η γεωλογική υπηρεσία των ΗΠΑ υπολογίζει πως το πόσιμο νερό, που είναι συγχρόνως διαθέσιμο για ανθρώπινη κατανάλωση, ανέρχεται μόλις στο 1/100 του 1%! Επιπλέον, αυτός ο σπάνιος φυσικός πόρος δεν περιορίζεται απλώς επειδή ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται 3% ετησίως, αλλά μάλλον μειώνεται με γεωμετρική πρόοδο, γιατί, εκτός από το ότι καταναλώνουμε περισσότερο νερό κάθε χρόνο, μολύνουμε το υπόλοιπο με τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα και ρύπους που συστηματικά συσσωρεύουμε.
Το κεράκι της ανθρώπινης ζωής καίγεται και από τις δύο άκρες του…
Η πιο σημαντική για τη ζωή ουσία στον πλανήτη και η πιο κρίσιμη για όλες τις οικονομίες εισροή, το νερό, βρίσκεται ήδη σήμερα σε επίπεδα κρίσης από πλευράς προσφοράς, ιδίως όταν συγκρίνουμε με τη σταθερά αυξανόμενη αστική και βιομηχανική ζήτηση για τον πολύτιμο αυτό φυσικό πόρο. Το 1940 το 84% της κατανάλωσης νερού κατευθυνόταν προς τη γεωργία, 10% στη βιομηχανία και 6% για ιδιωτική χρήση. Σήμερα τα ποσοστά αυτά είναι 70%, 22% και 8% αντίστοιχα, ενδεικτικά του μετασχηματισμού του κοινωνικού μοντέλου και της κυριαρχίας του καταναλωτικού προτύπου διαβίωσης παγκοσμίως.
Υπερθέρμανση, υπερπληθυσμός: το δικέφαλο τέρας
Πρόσφατα η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή προειδοποίησε: εάν δεν ληφθούν επιπλέον μέτρα για το συντονισμένο περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 2-5ο C τον 21ο αιώνα, με πιθανότερη εκδοχή τους 3ο C.
Ακόμη χειρότερα, η μέση θερμοκρασία θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα 1.000 χρόνια -λόγω της μεγάλης απορρόφησης θερμότητας από τους ωκεανούς- ακόμη και εάν σταθεροποιηθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
H υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί μια τεράστια απειλή και πρόκληση επιβίωσης για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Βρισκόμαστε ήδη αντιμέτωποι με τις πρώτες συνέπειες του φαινομένου.
Η λειψυδρία και η ξηρασία απειλούν την αγροτική παραγωγή.
Δημιουργούνται συνθήκες που ευνοούν την εκδήλωση δασικών πυρκαγιών.
Μπαίνουν σε κίνδυνο η οικολογική ισορροπία και η ποιότητα ζωής όλων μας.
Οι τάσεις της δημογραφικής επέκτασης, οικονομικής ανάπτυξης και υπερθέμανσης του πλανήτη συγκλίνουν σε μια πρόβλεψη διπλασιασμού της ανάληψης πόσιμου νερού παγκοσμίως μέχρι το 2025, παράλληλα με έναν περιορισμό στη διαθεσιμότητα προσφοράς του λόγω της μόλυνσης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων και της ταχείας τήξης των πάγων.
Βεβαίως, αναξιοποίητα αποθέματα τρεχούμενου και πόσιμου νερού υπάρχουν ακόμη σε αρκετές χώρες, ώστε η αύξηση της ανάληψης και χρήσης νερού να είναι θεωρητικά εφικτή.
Ομως, η γεωγραφική κατανομή τους δεν συνάδει με τις ανθρώπινες ανάγκες. Τα στοιχεία μιλάνε μόνα τους για την επικείμενη κρίση:
1 Εως το 2050 τουλάχιστον το 25% των ανθρώπων (σήμερα 20% και στις αναπτυσσόμενες 50%) είναι πιθανόν να ζει σε χώρες που να πλήττονται από χρόνια ή συχνά επαναλαμβανόμενη έλλειψη πόσιμου νερού, ενώ το 70% θα αντιμετωπίζει συνθήκες πίεσης στις προμήθειές του.
2 Το 1900, η κατά κεφαλήν ετήσια παγκόσμια χρήση νερού ήταν 350 κυβ. μέτρα. Το 2000, ο αριθμός αυτός έφθασε τα 642 κ.μ.
3 Για να τραφεί ο αυξανόμενος πληθυσμός, ο κόσμος θα χρειαστεί 55% περισσότερα τρόφιμα μέχρι το 2030. Αυτό σημαίνει αυξανόμενη ζήτηση για άρδευση, η οποία ήδη απορροφά παγκοσμίως το 70% του συνολικά χρησιμοποιούμενου φρέσκου νερού. Απαιτούνται 1.900 λίτρα νερού για να παραχθεί 1 κιλό ρύζι, ενώ απαιτούνται 15.000 λίτρα νερού για να παραχθεί 1 κιλό βοδινού κρέατος.
4 Λιγότερο από 10 χώρες κατέχουν το 60% της παγκόσμιας προσφοράς φρέσκου νερού.
Στην Κίνα, π.χ., που έχει το 21% του παγκόσμιου πληθυσμού, αναλογούν μόλις 7% ανανεώσιμοι υδάτινοι πόροι.
5 Γύρω στα 250 εκατομμύρια εκτάρια γης αρδεύονται παγκοσμίως σήμερα, πέντε φορές περισσότερο απ’ ό,τι στις αρχές του 20ού αιώνα, στη διάρκεια του οποίου πάνω από τους μισούς υγρότοπους χάθηκαν σε όλο τον κόσμο.
Η αδυναμία των κυβερνήσεων να περιορίσουν την ανεξέλεγκτη άντληση υπόγειων υδάτων στα όρια της ανανέωσης του υδροφόρου ορίζοντα έχει οδηγήσει στη σταθερή πτώση της στάθμης αυτού σε χώρες που περιλαμβάνουν πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού (Κίνα, Ινδία, ΗΠΑ κ.λπ.).
Το εμπόριο της... σταγόνας
Ανερχόμενη η ζήτηση νερού ευνοεί το επιχειρηματικό ρίσκο
Μολονότι το νερό είναι το μόνο εμπόρευμα που δεν έχει υποκατάστατα, ανεξαρτήτως τιμής, παραμένει παράλογα υποτιμημένο. Αυτή η δυσαναλογία μεταξύ αξίας και τιμής στο νερό έχει αρχίσει να διορθώνεται μέσα από τους μηχανισμούς της αγοράς, καθώς τα χαρακτηριστικά προσφοράς και ζήτησης συνεχώς αποκλίνουν, η ποιότητα νερού χειροτερεύει και ο κόσμος αποκτά ολοένα ευρύτερη γνώση και αντίληψη για την αυξανόμενη σπανιότητά του.
Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη στροφή των καταναλωτών σε υγιεινά πρότυπα διαβίωσης εξηγεί γιατί η ζήτηση εμφιαλωμένου νερού είναι δυναμικά ανερχόμενη και δεν επηρεάζεται από κυκλικές μεταβολές στην οικονομική δραστηριότητα.
Στις συνθήκες αυτές, η επένδυση στην εμφιάλωση νερού αποτελεί μια χαμηλού ρίσκου, μη κυκλική, και σταθερά υψηλής απόδοσης επιλογή. Αξίζει, πάντως, να τονισθεί πως, ήδη από τη δεκαετία του ’90, την άνοδο του κλάδου εμφιάλωσης νερού στην Ελλάδα πυροδότησαν η αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με τον κίνδυνο λειψυδρίας και η αυξανόμενη δυσπιστία σχετικά με την ποιότητα του παρεχόμενου από την ΕΥΔΑΠ νερού εξαιτίας της ανεπάρκειας του δικτύου ύδρευσης.
Οι ανησυχίες αυτές σήμερα έχουν αυξηθεί περαιτέρω και η χρονική συγκυρία ευνοεί την ανάληψη σχετικής επένδυσης μολονότι ο κλάδος έχει ήδη ιστορία 15 ετών στην εγχώρια αγορά. Στη διάρκεια της περιόδου 1995-2005 ο όγκος πωλήσεων του κλάδου αυξάνει περίπου 10% ετησίως, με την κατηγορία των φυσικών μεταλλικών νερών να κατέχει το 71% της συνολικής αγοράς, το επιτραπέζιο νερό να έχει μερίδιο 24% και το ανθρακούχο νερό το 5% (ICAP HELLAS).
Αντίστοιχα, τα προ φόρων κέρδη αυξάνονται 16% ετησίως και το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας σε μεταλλικό νερό είναι πλεονασματικό τα τελευταία χρόνια με τις εξαγωγές να καλπάζουν. Εκτιμάται ότι ο όγκος πωλήσεων θα συνεχίσει να αυξάνεται τα προσεχή έτη με τους ίδιους ρυθμούς (10%).
Οσο τα ζητήματα της σπανιότητας και ποιότητας του νερού δεν αντιμετωπίζονται από τις κυβερνήσεις τόσο ταχύτερα πλησιάζει ο κίνδυνος μιας γενικευμένης κρίσης νερού στον αιώνα μας. Μία κρίση η οποία θα είναι πολύ πιο σύνθετη και δυσκολότερα αντιμετωπίσιμη απ’ ό,τι η τρέχουσα ενεργειακή κρίση. Και η οποία θα εκδηλωθεί ποικιλοτρόπως μέσω συχνών καυσώνων, ξηρασιών, πλημμυρών, καταιγίδων και μεταβαλλόμενων προτύπων βροχοπτώσεων.
Ζούμε σε έναν κόσμο πεπερασμένων φυσικών πόρων. Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αυξήσουμε την υφιστάμενη ποσότητα ύδατος στον πλανήτη. Η προσφορά νερού είναι ουσιαστικά δεδομένη. Μόνο την τοποθεσία και την ποιότητά του μπορούμε να μεταβάλουμε. Η πρόσβασή μας στο φρέσκο νερό αποτελεί προϊόν παρεμβάσεων μέσω φραγμάτων, δεξαμενών αποθήκευσης και εκτροπών ποταμών. Επειδή, δε, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ζουν στις πόλεις, αυτό που συμβαίνει σε ένα μέρος της χώρας ή σε μία χώρα επηρεάζει αυτούς που ζουν στα υπόλοιπα μέρη της χώρας ή στις γειτονικές χώρες. Το νερό αποτελεί εξίσου έναν πολιτικό πόρο όσο και ένα φυσικό πόρο. Σε ό,τι αφορά τα διάφορα έθνη, το ζήτημα είναι ποιος το ελέγχει. Εξ ου και ο κίνδυνος του πολέμου.
Στην περίπτωση του νερού δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις. Υπάρχει μόνο μία υψηλού κόστους λύση, αυτή της αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού, που ήδη έχει επιλεγεί και προωθείται διεθνώς με μαζικές επενδύσεις. Με άξονα τις χώρες του Περσικού, όπου βρίσκεται και το 55% των παγκόσμιων εγκαταστάσεων αφαλάτωσης, σήμερα λειτουργούν 13.000 μονάδες σε 120 χώρες του κόσμου. Πρόκειται για μία αγορά 7-8 δισ. δολ., που από το 2000 έχει επεκταθεί πάνω από 50% και η οποία έως το 2020 προβλέπεται να ξεπεράσει τα 70 δισ. Ενώ, όμως, αποτελεί την αγορά του μέλλοντος για το νερό, υπάρχουν άμεσα πιο αποδοτικές ίσως λύσεις στην κατεύθυνση της συντήρησης και εξοικονόμησης ύδατος (π.χ. μέσω ανακύκλωσης ή μέσω άρδευσης αγροτικών καλλιεργειών με τη μέθοδο της σταγόνας), της γεωργικής έρευνας και αύξησης της παραγωγικότητας των σοδειών.
Πώς χάθηκε το φυσικό πλεονέκτημα στην Ελλάδα
Η δίψα του κάμπου, η εξάρτηση του «Βορρά» από τα Βαλκάνια και τα ξερονήσια
Στην Ελλάδα έχουν χαθεί τα 2/3 των υγροτόπων, που υπήρχαν στις αρχές του αιώνα: τα έλη αποξηράνθηκαν, καταστρέφονται οι λιμνοθάλασσες, περιορίστηκε η έκταση πολλών λιμνών, στέρεψαν, κυριολεκτικά, τα περισσότερα ποτάμια. Χάθηκαν, έτσι, μαζί τους όλα τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι επιφανειακές συγκεντρώσεις του νερού: o εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων, η ευεργετική επίδραση στο κλίμα, η διατήρηση της υδρόβιας ζωής.
Στην Ελλάδα, επίσης, καταναλώνεται το 7% των μέσων ετήσιων βροχοπτώσεων, ένδειξη ύπαρξης μη ορθολογικής διαχείρισης υδατικών πόρων. Από τα 8.000 εκατ. m3/έτος, περίπου, που σήμερα καταναλίσκονται σε όλη τη χώρα, περίπου 45% (47% για την άρδευση και 30% για την ύδρευση), αποτελούν διάφορες απώλειες που θα μπορούσαν να περιοριστούν σημαντικά με την εφαρμογή κατάλληλων διαχειριστικών παρεμβάσεων. Εκεί πρέπει να στραφούν το ενδιαφέρον και η προσοχή της Πολιτείας και στην ίδια κατεύθυνση πρέπει να δραστηριοποιηθούν οι τοπικές κοινότητες και οι ιδιώτες επενδυτές.
Αιτίες της ανορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας είναι η ανισοκατανομή προσφοράς και ζήτησης (στη Δυτική Ελλάδα συγκεντρώνεται η προσφορά λόγω υψηλών βροχοπτώσεων, στην Ανατολική η ζήτηση), η γεωμορφολογία της εθνικής επικράτειας με το μεγάλο ανάπτυγμα ακτών και τα πολλά άνυδρα νησιά, η υδάτινη εξάρτηση της Β. Ελλάδας από τις γειτονικές βαλκανικές χώρες, το μέγεθος του αγροτικού τομέα και η εξειδίκευσή του σε υδρόφιλες καλλιέργειες (βαμβάκι, καπνά), η επιταχυνόμενη αποψίλωση των δασών και, κυρίως, η άναρχη αστική ανάπτυξη και πολεοδόμηση, καθώς και η απουσία Κτηματολογίου και αποτελεσματικής δασοπροστασίας.
Με την οικονομική ανάπτυξη να αυξάνει ποσοτικά τη ζήτηση νερού και τις πιέσεις στα επιφανειακά και υπόγεια νερά να εντείνονται (π.χ. από αστικά και βιομηχανικά λύματα, τη χρήση λιπασμάτων-ζιζανιοκτόνων στη γεωργική παραγωγή, τις εντατικές αντλήσεις ή τη σπατάλη νερού για αρδεύσεις), είναι φανερό ότι πρέπει να εξευρεθούν άμεσα λύσεις στη μείωση του υδατικού δυναμικού και στα συγκρουόμενα συμφέροντα που προκαλούνται. Πολύ περισσότερο όταν οι κλιματικές ανατροπές πλήττουν τον πλανήτη και ιδιαίτερα την εύκρατη ζώνη στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα.
Η χώρα μας διαθέτει δύο ευάλωτους στις κλιματικές αλλαγές τομείς (γεωργία και τουρισμός), που απορροφούν συγχρόνως το συντριπτικά μεγάλο μέρος της ζήτησης ύδατος.
Διαθέτει, βεβαίως, και αρκετούς υδάτινους πόρους. Ομως, δεν τους αξιοποιεί και δεν τους συντηρεί ορθολογικά. Ευτυχώς που η Ε.Ε. έχει ευαισθητοποιηθεί και απαιτεί την εκπόνηση σχεδίων διαχείρισης υδατικών πόρων από τις χώρες-μέλη της, ενώ μέσω της επώδυνης αγροτικής αναδιάρθρωσης που μας επιβάλλει η νέα ΚΑΠ, υποχρεωνόμαστε σε σταδιακή εγκατάλειψη της καλλιέργειας βάμβακος και καπνού και σε στροφή στις βιολογικές καλλιέργειες, που θα περιορίσει τις υπερβολές στις αρδεύσεις και τη χρήση φυτοφαρμάκων και θα αποδεσμεύσει σημαντικούς υδάτινους πόρους για αστική και βιομηχανική χρήση, παραγωγή ενέργειας ή ακόμη και εξαγωγές.
πηγές:e-tipos.com
Ομως, η μεγαλύτερη ομοιότητα είναι ότι και για το νερό, όπως έχει γίνει τουλάχιστον τρεις φορές μέχρι τώρα για το πετρέλαιο, προετοιμάζονται συγκρούσεις. Ενδεχομένως, και πιο καθοριστικές για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Συγκρούσεις μεταξύ κρατών για την αναδιανομή κοινών υδάτινων πόρων.
Επιχειρηματικές συγκρούσεις, η είσοδος των πολυεθνικών στη διαχείρiση του νερού, καθώς και ο ανταγωνισμός θέσεων και μεριδίων είναι μια πραγματικότητα.
Πόλεμος ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον του, που σπαταλά και μολύνει τις υδάτινες εφεδρείες του πλανήτη, αντί της σωστής χρήσης των αποθεμάτων και της προστασίας του υδροφόρου ορίζοντα.
Πάνω από 70% του πλανήτη καλύπτεται με νερό. Το 97,5% αυτού είναι, όμως, αλατισμένο θαλασσινό νερό. Από το 2,5% γλυκού πόσιμου νερού που απομένει το 70% βρίσκεται υπό μορφή πάγων στους πόλους και κινδυνεύει να λιώσει στη θάλασσα από το φαινόμενο του θερμοκηπίου, που προκαλούν οι ανθρώπινες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακος και άλλων βιομηχανικών αερίων στην ατμόσφαιρα. Η συνολική προσφορά πόσιμου νερού στον πλανήτη είναι μόλις 0,7% των υδάτινων όγκων του. Το μεγαλύτερο, ωστόσο, τμήμα του δεν είναι προσιτό στον άνθρωπο, αφού βρίσκεται σε απρόσιτα μέρη (βλ. ζούγκλες Αμαζονίου, Κονγκό) ή βαθιά μέσα στο υπέδαφος.
Διαθέσιμοι πόροι
Η γεωλογική υπηρεσία των ΗΠΑ υπολογίζει πως το πόσιμο νερό, που είναι συγχρόνως διαθέσιμο για ανθρώπινη κατανάλωση, ανέρχεται μόλις στο 1/100 του 1%! Επιπλέον, αυτός ο σπάνιος φυσικός πόρος δεν περιορίζεται απλώς επειδή ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται 3% ετησίως, αλλά μάλλον μειώνεται με γεωμετρική πρόοδο, γιατί, εκτός από το ότι καταναλώνουμε περισσότερο νερό κάθε χρόνο, μολύνουμε το υπόλοιπο με τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα και ρύπους που συστηματικά συσσωρεύουμε.
Το κεράκι της ανθρώπινης ζωής καίγεται και από τις δύο άκρες του…
Η πιο σημαντική για τη ζωή ουσία στον πλανήτη και η πιο κρίσιμη για όλες τις οικονομίες εισροή, το νερό, βρίσκεται ήδη σήμερα σε επίπεδα κρίσης από πλευράς προσφοράς, ιδίως όταν συγκρίνουμε με τη σταθερά αυξανόμενη αστική και βιομηχανική ζήτηση για τον πολύτιμο αυτό φυσικό πόρο. Το 1940 το 84% της κατανάλωσης νερού κατευθυνόταν προς τη γεωργία, 10% στη βιομηχανία και 6% για ιδιωτική χρήση. Σήμερα τα ποσοστά αυτά είναι 70%, 22% και 8% αντίστοιχα, ενδεικτικά του μετασχηματισμού του κοινωνικού μοντέλου και της κυριαρχίας του καταναλωτικού προτύπου διαβίωσης παγκοσμίως.
Υπερθέρμανση, υπερπληθυσμός: το δικέφαλο τέρας
Πρόσφατα η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή προειδοποίησε: εάν δεν ληφθούν επιπλέον μέτρα για το συντονισμένο περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 2-5ο C τον 21ο αιώνα, με πιθανότερη εκδοχή τους 3ο C.
Ακόμη χειρότερα, η μέση θερμοκρασία θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα 1.000 χρόνια -λόγω της μεγάλης απορρόφησης θερμότητας από τους ωκεανούς- ακόμη και εάν σταθεροποιηθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
H υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί μια τεράστια απειλή και πρόκληση επιβίωσης για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Βρισκόμαστε ήδη αντιμέτωποι με τις πρώτες συνέπειες του φαινομένου.
Η λειψυδρία και η ξηρασία απειλούν την αγροτική παραγωγή.
Δημιουργούνται συνθήκες που ευνοούν την εκδήλωση δασικών πυρκαγιών.
Μπαίνουν σε κίνδυνο η οικολογική ισορροπία και η ποιότητα ζωής όλων μας.
Οι τάσεις της δημογραφικής επέκτασης, οικονομικής ανάπτυξης και υπερθέμανσης του πλανήτη συγκλίνουν σε μια πρόβλεψη διπλασιασμού της ανάληψης πόσιμου νερού παγκοσμίως μέχρι το 2025, παράλληλα με έναν περιορισμό στη διαθεσιμότητα προσφοράς του λόγω της μόλυνσης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων και της ταχείας τήξης των πάγων.
Βεβαίως, αναξιοποίητα αποθέματα τρεχούμενου και πόσιμου νερού υπάρχουν ακόμη σε αρκετές χώρες, ώστε η αύξηση της ανάληψης και χρήσης νερού να είναι θεωρητικά εφικτή.
Ομως, η γεωγραφική κατανομή τους δεν συνάδει με τις ανθρώπινες ανάγκες. Τα στοιχεία μιλάνε μόνα τους για την επικείμενη κρίση:
1 Εως το 2050 τουλάχιστον το 25% των ανθρώπων (σήμερα 20% και στις αναπτυσσόμενες 50%) είναι πιθανόν να ζει σε χώρες που να πλήττονται από χρόνια ή συχνά επαναλαμβανόμενη έλλειψη πόσιμου νερού, ενώ το 70% θα αντιμετωπίζει συνθήκες πίεσης στις προμήθειές του.
2 Το 1900, η κατά κεφαλήν ετήσια παγκόσμια χρήση νερού ήταν 350 κυβ. μέτρα. Το 2000, ο αριθμός αυτός έφθασε τα 642 κ.μ.
3 Για να τραφεί ο αυξανόμενος πληθυσμός, ο κόσμος θα χρειαστεί 55% περισσότερα τρόφιμα μέχρι το 2030. Αυτό σημαίνει αυξανόμενη ζήτηση για άρδευση, η οποία ήδη απορροφά παγκοσμίως το 70% του συνολικά χρησιμοποιούμενου φρέσκου νερού. Απαιτούνται 1.900 λίτρα νερού για να παραχθεί 1 κιλό ρύζι, ενώ απαιτούνται 15.000 λίτρα νερού για να παραχθεί 1 κιλό βοδινού κρέατος.
4 Λιγότερο από 10 χώρες κατέχουν το 60% της παγκόσμιας προσφοράς φρέσκου νερού.
Στην Κίνα, π.χ., που έχει το 21% του παγκόσμιου πληθυσμού, αναλογούν μόλις 7% ανανεώσιμοι υδάτινοι πόροι.
5 Γύρω στα 250 εκατομμύρια εκτάρια γης αρδεύονται παγκοσμίως σήμερα, πέντε φορές περισσότερο απ’ ό,τι στις αρχές του 20ού αιώνα, στη διάρκεια του οποίου πάνω από τους μισούς υγρότοπους χάθηκαν σε όλο τον κόσμο.
Η αδυναμία των κυβερνήσεων να περιορίσουν την ανεξέλεγκτη άντληση υπόγειων υδάτων στα όρια της ανανέωσης του υδροφόρου ορίζοντα έχει οδηγήσει στη σταθερή πτώση της στάθμης αυτού σε χώρες που περιλαμβάνουν πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού (Κίνα, Ινδία, ΗΠΑ κ.λπ.).
Το εμπόριο της... σταγόνας
Ανερχόμενη η ζήτηση νερού ευνοεί το επιχειρηματικό ρίσκο
Μολονότι το νερό είναι το μόνο εμπόρευμα που δεν έχει υποκατάστατα, ανεξαρτήτως τιμής, παραμένει παράλογα υποτιμημένο. Αυτή η δυσαναλογία μεταξύ αξίας και τιμής στο νερό έχει αρχίσει να διορθώνεται μέσα από τους μηχανισμούς της αγοράς, καθώς τα χαρακτηριστικά προσφοράς και ζήτησης συνεχώς αποκλίνουν, η ποιότητα νερού χειροτερεύει και ο κόσμος αποκτά ολοένα ευρύτερη γνώση και αντίληψη για την αυξανόμενη σπανιότητά του.
Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη στροφή των καταναλωτών σε υγιεινά πρότυπα διαβίωσης εξηγεί γιατί η ζήτηση εμφιαλωμένου νερού είναι δυναμικά ανερχόμενη και δεν επηρεάζεται από κυκλικές μεταβολές στην οικονομική δραστηριότητα.
Στις συνθήκες αυτές, η επένδυση στην εμφιάλωση νερού αποτελεί μια χαμηλού ρίσκου, μη κυκλική, και σταθερά υψηλής απόδοσης επιλογή. Αξίζει, πάντως, να τονισθεί πως, ήδη από τη δεκαετία του ’90, την άνοδο του κλάδου εμφιάλωσης νερού στην Ελλάδα πυροδότησαν η αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με τον κίνδυνο λειψυδρίας και η αυξανόμενη δυσπιστία σχετικά με την ποιότητα του παρεχόμενου από την ΕΥΔΑΠ νερού εξαιτίας της ανεπάρκειας του δικτύου ύδρευσης.
Οι ανησυχίες αυτές σήμερα έχουν αυξηθεί περαιτέρω και η χρονική συγκυρία ευνοεί την ανάληψη σχετικής επένδυσης μολονότι ο κλάδος έχει ήδη ιστορία 15 ετών στην εγχώρια αγορά. Στη διάρκεια της περιόδου 1995-2005 ο όγκος πωλήσεων του κλάδου αυξάνει περίπου 10% ετησίως, με την κατηγορία των φυσικών μεταλλικών νερών να κατέχει το 71% της συνολικής αγοράς, το επιτραπέζιο νερό να έχει μερίδιο 24% και το ανθρακούχο νερό το 5% (ICAP HELLAS).
Αντίστοιχα, τα προ φόρων κέρδη αυξάνονται 16% ετησίως και το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας σε μεταλλικό νερό είναι πλεονασματικό τα τελευταία χρόνια με τις εξαγωγές να καλπάζουν. Εκτιμάται ότι ο όγκος πωλήσεων θα συνεχίσει να αυξάνεται τα προσεχή έτη με τους ίδιους ρυθμούς (10%).
Οσο τα ζητήματα της σπανιότητας και ποιότητας του νερού δεν αντιμετωπίζονται από τις κυβερνήσεις τόσο ταχύτερα πλησιάζει ο κίνδυνος μιας γενικευμένης κρίσης νερού στον αιώνα μας. Μία κρίση η οποία θα είναι πολύ πιο σύνθετη και δυσκολότερα αντιμετωπίσιμη απ’ ό,τι η τρέχουσα ενεργειακή κρίση. Και η οποία θα εκδηλωθεί ποικιλοτρόπως μέσω συχνών καυσώνων, ξηρασιών, πλημμυρών, καταιγίδων και μεταβαλλόμενων προτύπων βροχοπτώσεων.
Ζούμε σε έναν κόσμο πεπερασμένων φυσικών πόρων. Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αυξήσουμε την υφιστάμενη ποσότητα ύδατος στον πλανήτη. Η προσφορά νερού είναι ουσιαστικά δεδομένη. Μόνο την τοποθεσία και την ποιότητά του μπορούμε να μεταβάλουμε. Η πρόσβασή μας στο φρέσκο νερό αποτελεί προϊόν παρεμβάσεων μέσω φραγμάτων, δεξαμενών αποθήκευσης και εκτροπών ποταμών. Επειδή, δε, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ζουν στις πόλεις, αυτό που συμβαίνει σε ένα μέρος της χώρας ή σε μία χώρα επηρεάζει αυτούς που ζουν στα υπόλοιπα μέρη της χώρας ή στις γειτονικές χώρες. Το νερό αποτελεί εξίσου έναν πολιτικό πόρο όσο και ένα φυσικό πόρο. Σε ό,τι αφορά τα διάφορα έθνη, το ζήτημα είναι ποιος το ελέγχει. Εξ ου και ο κίνδυνος του πολέμου.
Στην περίπτωση του νερού δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις. Υπάρχει μόνο μία υψηλού κόστους λύση, αυτή της αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού, που ήδη έχει επιλεγεί και προωθείται διεθνώς με μαζικές επενδύσεις. Με άξονα τις χώρες του Περσικού, όπου βρίσκεται και το 55% των παγκόσμιων εγκαταστάσεων αφαλάτωσης, σήμερα λειτουργούν 13.000 μονάδες σε 120 χώρες του κόσμου. Πρόκειται για μία αγορά 7-8 δισ. δολ., που από το 2000 έχει επεκταθεί πάνω από 50% και η οποία έως το 2020 προβλέπεται να ξεπεράσει τα 70 δισ. Ενώ, όμως, αποτελεί την αγορά του μέλλοντος για το νερό, υπάρχουν άμεσα πιο αποδοτικές ίσως λύσεις στην κατεύθυνση της συντήρησης και εξοικονόμησης ύδατος (π.χ. μέσω ανακύκλωσης ή μέσω άρδευσης αγροτικών καλλιεργειών με τη μέθοδο της σταγόνας), της γεωργικής έρευνας και αύξησης της παραγωγικότητας των σοδειών.
Πώς χάθηκε το φυσικό πλεονέκτημα στην Ελλάδα
Η δίψα του κάμπου, η εξάρτηση του «Βορρά» από τα Βαλκάνια και τα ξερονήσια
Στην Ελλάδα έχουν χαθεί τα 2/3 των υγροτόπων, που υπήρχαν στις αρχές του αιώνα: τα έλη αποξηράνθηκαν, καταστρέφονται οι λιμνοθάλασσες, περιορίστηκε η έκταση πολλών λιμνών, στέρεψαν, κυριολεκτικά, τα περισσότερα ποτάμια. Χάθηκαν, έτσι, μαζί τους όλα τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι επιφανειακές συγκεντρώσεις του νερού: o εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων, η ευεργετική επίδραση στο κλίμα, η διατήρηση της υδρόβιας ζωής.
Στην Ελλάδα, επίσης, καταναλώνεται το 7% των μέσων ετήσιων βροχοπτώσεων, ένδειξη ύπαρξης μη ορθολογικής διαχείρισης υδατικών πόρων. Από τα 8.000 εκατ. m3/έτος, περίπου, που σήμερα καταναλίσκονται σε όλη τη χώρα, περίπου 45% (47% για την άρδευση και 30% για την ύδρευση), αποτελούν διάφορες απώλειες που θα μπορούσαν να περιοριστούν σημαντικά με την εφαρμογή κατάλληλων διαχειριστικών παρεμβάσεων. Εκεί πρέπει να στραφούν το ενδιαφέρον και η προσοχή της Πολιτείας και στην ίδια κατεύθυνση πρέπει να δραστηριοποιηθούν οι τοπικές κοινότητες και οι ιδιώτες επενδυτές.
Αιτίες της ανορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας είναι η ανισοκατανομή προσφοράς και ζήτησης (στη Δυτική Ελλάδα συγκεντρώνεται η προσφορά λόγω υψηλών βροχοπτώσεων, στην Ανατολική η ζήτηση), η γεωμορφολογία της εθνικής επικράτειας με το μεγάλο ανάπτυγμα ακτών και τα πολλά άνυδρα νησιά, η υδάτινη εξάρτηση της Β. Ελλάδας από τις γειτονικές βαλκανικές χώρες, το μέγεθος του αγροτικού τομέα και η εξειδίκευσή του σε υδρόφιλες καλλιέργειες (βαμβάκι, καπνά), η επιταχυνόμενη αποψίλωση των δασών και, κυρίως, η άναρχη αστική ανάπτυξη και πολεοδόμηση, καθώς και η απουσία Κτηματολογίου και αποτελεσματικής δασοπροστασίας.
Με την οικονομική ανάπτυξη να αυξάνει ποσοτικά τη ζήτηση νερού και τις πιέσεις στα επιφανειακά και υπόγεια νερά να εντείνονται (π.χ. από αστικά και βιομηχανικά λύματα, τη χρήση λιπασμάτων-ζιζανιοκτόνων στη γεωργική παραγωγή, τις εντατικές αντλήσεις ή τη σπατάλη νερού για αρδεύσεις), είναι φανερό ότι πρέπει να εξευρεθούν άμεσα λύσεις στη μείωση του υδατικού δυναμικού και στα συγκρουόμενα συμφέροντα που προκαλούνται. Πολύ περισσότερο όταν οι κλιματικές ανατροπές πλήττουν τον πλανήτη και ιδιαίτερα την εύκρατη ζώνη στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα.
Η χώρα μας διαθέτει δύο ευάλωτους στις κλιματικές αλλαγές τομείς (γεωργία και τουρισμός), που απορροφούν συγχρόνως το συντριπτικά μεγάλο μέρος της ζήτησης ύδατος.
Διαθέτει, βεβαίως, και αρκετούς υδάτινους πόρους. Ομως, δεν τους αξιοποιεί και δεν τους συντηρεί ορθολογικά. Ευτυχώς που η Ε.Ε. έχει ευαισθητοποιηθεί και απαιτεί την εκπόνηση σχεδίων διαχείρισης υδατικών πόρων από τις χώρες-μέλη της, ενώ μέσω της επώδυνης αγροτικής αναδιάρθρωσης που μας επιβάλλει η νέα ΚΑΠ, υποχρεωνόμαστε σε σταδιακή εγκατάλειψη της καλλιέργειας βάμβακος και καπνού και σε στροφή στις βιολογικές καλλιέργειες, που θα περιορίσει τις υπερβολές στις αρδεύσεις και τη χρήση φυτοφαρμάκων και θα αποδεσμεύσει σημαντικούς υδάτινους πόρους για αστική και βιομηχανική χρήση, παραγωγή ενέργειας ή ακόμη και εξαγωγές.
πηγές:e-tipos.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου